تجمع فلزات سنگین در سوزن‌های کاج تهران و پاسخ ساختمان برگ به آلودگی شهری

آلودگی محیطی با فلزات سنگین روی تغییر ویژگی­های ساختمانی سوزن­های درختان سوزنی برگ تأثیر دارد. پژوهش حاضر به­منظور اندازه­گیری تجمع کادمیوم، سرب، روی، مس، نیکل و کروم در سوزن­های درختان کاج تهران (Pinus eldarica) و پاسخ آناتومیکی برگ­های سوزنی این گونه به آلودگی موجود در شهر تهران (بلوار کشاورز) و مقایسۀ آن با منطقة شاهد (پارک جنگلی چیتگر) انجام گرفت. سوزن­ها در اواخر تابستان 1394 برای ارزیابی و اندازه‌گیری میزان فلزات سنگین مذکور و بررسی ویژگی­های ساختمانی برگ (سطح برگ، تراکم، طول و عرض روزنه، ضخامت لایه­های کوتیکولی و اپیدرمی) جمع­آوری شدند. نتایج نشان داد که کادمیوم، سرب، کروم و مس در مناطق آلودۀ شهری به­ترتیب با غلظت­های 51/0، 41/8، 51/0 و 2/4 میکروگرم در گرم، بیشتر از پارک جنگلی چیتگر با غلظت­های 05/0، 18/2، 1/0 و 8/3 میکروگرم در گرم بود، ولی روی و نیکل تفاوت معنی­داری را بین دو منطقة شهری و پارک جنگلی چیتگر نشان ندادند (5/0(P<. سطح برگ در منطقة شهری (132/0 سانتی­مترمربع) کمتر از پارک جنگلی چیتگر (137/0 سانتی­متر مربع) اندازه­گیری شد. تراکم و طول روزنه در منطقۀ شهری (به ترتیب 92 روزنه در میلی­متر مربع و 9/20 میکرومتر) کمتر از پارک جنگلی چیتگر (به ترتیب 112 روزنه در میلی­متر مربع و 13/24 میکرومتر) به­دست آمد. اپیدرم­های بالایی و پایینی در منطقة شهری (3/5 و 4/5 میکرومتر) به­طور معنی­داری نازک­تر از پارک جنگلی چیتگر (2/6 و1/6 میکرومتر) اندازه­گیری شدند. تغییرات مشاهده­شده راهبردهای فیزیولوژیکی و ساختمانی برگ کاج تهران برای مقابله با آلودگی محیط شهری در تهران است. کاج تهران از نظر آناتومیکی نسبت به این مقدار آلاینده حساس است و برای سازگاری با شرایط موجود ویژگی­های ساختمانی برگ خود را به‌منظور تعدیل تنش ناشی از آلودگی محیط شهری تغییر می­دهد.